De kracht van dialoog

Judith vertelt: “dit vak gaat terug naar de basis, zodat verbinding weer mogelijk wordt. Studenten leren verschillende dialoogvormen kennen, ontdekken wat er achter standpunten schuilgaat en oefenen hoe ze als facilitator echt kunnen luisteren en begrijpen.” 

Na jarenlange ervaring in conflictgebieden zet Judith haar kennis nu in om studenten te leren omgaan met polarisatie in Nederland. Het vak is geschikt voor studenten uit alle disciplines die willen leren hoe je moeilijke gesprekken voert. Het leert je hoe je op een vreedzame manier polarisatie tegen kunt gaan. Ook de studenten voelen de noodzaak hiervan. Student Nadine geeft bijvoorbeeld aan dat haar interesse voor dit vak onder andere volgt uit zorgen over de polarisatie in Nederland maar dat de aanpak hoop biedt. 

Elke werkgroep start met theorie uit diverse vakgebieden, zoals antropologie, sociale psychologie en politicologie, die studenten direct toepassen in oefeningen. Daarbij ontwikkelen ze vaardigheden die je niet uit een boek leert, zoals het begeleiden van gesprekken en omgaan met spanningen in dialoog. 

"Veel mensen voeren discussie zonder echt goed te weten hoe ze een verdiepend gesprek aan kunnen gaan. Bij verschillende standpunten kan de discussie polariseren" zegt van den Boogert. “Maar door via de dialoogmethode een gesprek aan te gaan, kan je jouw perspectief en dat van de ander verbreden.” Judith beschrijft hoe twee mensen ogenschijnlijk lijnrecht tegenover elkaar kunnen staan in hun politieke opvattingen. “Wanneer je hier dieper op ingaat en doorvraagt, ontdek je bijvoorbeeld dat ze met dezelfde zorgen worstelen. Hun standpunten lijken tegengesteld, maar de onderliggende problemen zijn vergelijkbaar. Misschien vinden ze elkaar dan wel in welke zorgen ze hebben, alleen hun oplossingen zijn anders.”  

Moed, empathie en vertrouwen 

Dit vak is een primeur omdat het gebouwd is rondom Inner Development Goals. De drie die centraal staan in dit vak zijn moed, empathie en vertrouwen. Judith leert studenten hoe ze een dialoogproces vormgeven: van het creëren van veiligheid en structuur tot het maken van eigen keuzes.  

“Ik wil ze het gevoel geven dat ze het kunnen, dat ze de moed vinden om het gesprek aan te gaan”, zegt Judith. “Empathie is nodig om je zonder oordeel in te leven in anderen, ook als hun standpunten botsen met de jouwe. Daarnaast is vertrouwen erg belangrijk in dialoog. Je bouwt dit heel langzaam op, ook tussen mensen die elkaar wantrouwen of nooit met elkaar zouden omgaan. Die verwijdering kan dan opeens omslaan in connectie." 

Judith ziet de deelnemers van het vak groeien in lef en vaardigheden. Omdat de studenten het over moeilijke onderwerpen hebben, is het bovendien een hechte groep geworden. “Ze durven echt met elkaar in gesprek te gaan over moeilijke onderwerpen. Ze proberen alles uit en durven fouten te maken.”  

In acht weken van theorie naar praktijk 

Bij gesprekken over moeilijke onderwerpen is veiligheid essentieel. Studenten ervaren dit meteen in de eerste werkgroep via een dialoogoefening. Daarna duiken ze in de waarde van dialoog, dialoog-opbouw, conflictanalyse en culturele in- en uitsluiting, onder andere via een museumbezoek en een identiteitsoefening. 

In de laatste weken van het vak oefenen studenten in de rol van dialoogfacilitator, met feedback van hun medestudenten, verdiepen ze zich in de opzet en begeleiding van een Keti Koti-dialoogtafel, politieke dialoog en het opbouwen van vertrouwen in langdurige processen. Theorie en praktijk zijn steeds nauw verweven, met veel ruimte voor reflectie en uitwisseling. En dat wordt gewaardeerd door de deelnemers. Zo zegt Nadine, student Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen, over het vak: “Wat ik leuk vind is de mix van leerstijlen: het is theorie maar ook vaardigheden, wat uniek is op de universiteit.” 

Emoties en lichaamstaal herkennen 

Judith benadrukt het belang van inzicht in de lichamelijke reacties op stress tijdens een dialoog. Ze put uit de polyvagaaltheorie: als dialoogfacilitator is het essentieel om fight-, flight- of freeze-reacties te herkennen.  

Judith licht toe: “begrijp je wat er in het lichaam gebeurt, dan kun je daar op inspelen. Daarom oefenen we met praktische situaties. Bijvoorbeeld: wat spreek je als groep af over emoties? Die mogen er zijn, maar je moet wel vooraf duidelijk maken hoe je ermee omgaat. Als iemand heel boos wordt of juist wil weglopen, helpt het niet om daar direct tegenin te gaan. Het lichaam is dan geactiveerd. Denk bijvoorbeeld aan een verhoogde hartslag, adrenaline en het denken valt deels stil. Dan kun je dat lichaam actief helpen kalmeren: door een oefening te doen, even te bewegen of een pauze in te lassen. Zo breng je uiteindelijk mensen stap voor stap weer terug naar helder denken en ontstaat weer ruimte voor dialoog.”  

Zelfontwikkeling 

Naast de colleges werken studenten in groepjes aan een dialoogproces rond een zelfgekozen thema. Hier passen ze hun opgedane kennis meteen toe in de praktijk. Tot slot schrijven de studenten een eindpaper, waarin ze theorie uit de lessen koppelen aan hun bevindingen en reflecteren op hun eigen vooruitgang.  

Als docent vindt Judith zelfontwikkeling erg belangrijk: “wat breng je zelf, als gespreksbegeleider, mee bij het voeren van een moeilijk gesprek?” Ze ziet dat studenten tegen het einde van het vak veel zekerder zijn in het voeren en begeleiden van complexe gesprekken. Student Nadine geeft aan dat het vak haar ogen heeft geopend voor dialoog en helpt tegen het gevoel van machteloosheid. Medestudent Queen vult aan: “Ik zie in mijn dagelijks leven veel verschillen tussen de mensen die ik ontmoet en door dit vak kan ik hier beter over praten.” 

Meer informatie 

‘Verkeerd Verbonden? Dialoog in tijden van polarisatie’ is onderdeel van het Empowered Minds-project om affectief leren breed te verankeren in de onderwijsprogramma’s aan de UvA.