Thijs Rebel vertelt over het ontstaan van het idee voor Digital Warfare: “In het tweede jaar van mijn rechtenstudie vonden de verkiezingen in de Verenigde Staten plaats, waarbij veel gesproken werd over Russische inmenging door het verspreiden van nepnieuws op sociale media en het platleggen van systemen. Hoewel er veel duiders voorbijkwamen in het nieuws, vond ik de achtergrondartikelen over digitale oorlogvoering in de krant te oppervlakkig. Ik wilde hier graag meer over leren op de universiteit, maar er bleek nog geen vak te bestaan om hierover de diepte in te gaan. Samen met Matthijs, een vriend die economie studeerde en dit ook een interessant onderwerp vond, deed ik daarom mee met de Create a Course Challenge met het voorstel voor het vak Digital Warfare.

Omdat zo’n groot deel van ons leven inmiddels digitaal is - we betalen met ApplePay, sturen Tikkies, gebruiken kunstmatige intelligentie bij het schrijven van onze scriptie, daten of bestellen boodschappen via mobiele apps, en ga zo maar door - besloten we het vak nog breder te trekken dan alleen de inmenging in de verkiezingen, en ook het psychologische en economische perspectief te bestuderen. Het leek ons het leukst om colleges te krijgen van gastsprekers die kennis delen uit de praktijk en dat kunnen terugvertalen in de collegezaal. In die tijd kwam net in het nieuws dat de politie PGP-netwerken had gehackt, waardoor zij inzicht had in miljoenen versleutelde berichten die door figuren uit de georganiseerde misdaad waren verstuurd. Daarom wilden we ook graag een expert van de Defensieacademie betrekken bij ons vak.”

Prof. dr. Paul Ducheine, brigade-generaal bij de Militair Juridische Dienst van de Koninklijke Landmacht, bijzonder hoogleraar in Law of Military Cyber Operations (Cyber Warfare) aan de Universiteit van Amsterdam en Hoogleraar Cyber Warfare aan de Faculteit Militaire Wetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie, was een aantal maanden daarvoor ook al begonnen met het vormgeven van een soortgelijk vak. Toen Thijs en Matthijs de finale van de Create a Course Challenge hadden gewonnen, sloegen zij met Ducheine de handen ineen om samen met de onderwijsontwikkelaars van het IIS verder aan de slag te gaan met het ontwikkelen van het vak.

Sinds februari geeft Ducheine wekelijks college aan een heel diverse groep studenten met een achtergrond die varieert van filosofie en muziekwetenschap tot business economics, rechten, geneeskunde en technische opleidingen. Thijs Rebel is als student-assistent nog wekelijks betrokken bij het vak.

Ducheine vertelt: “In de loop van tien weken leren studenten wat het containerbegrip ‘digitale oorlogsvoering’ is. Is het neerhalen van een website hetzelfde als het beïnvloeden van een verkiezingscampagne?”

In de hoorcolleges staat elke week een ander perspectief centraal. De ene week vertelt een gastspreker over de psychologische mechanismes die een rol spelen bij gedragsbeïnvloeding, de andere week wordt ingegaan op het technische aspect: hoe werkt de cyberspace en hoe kunnen technieken worden misbruikt? Hoe maken karakters daar gebruik van om te bespioneren of te ondermijnen? Wat is er al aan regelgeving op dit gebied? Hoe gaan verschillende landen daarmee om?

Rode Ferrari’s

Veel komt aan bod aan de hand van echte casussen en echte operaties. De opzet is interactief en actueel: iedere week begint Ducheine het hoorcollege met het gezamenlijk bespreken van nieuwsartikelen die studenten die week hebben ingestuurd. Elke dag komt wel iets in het nieuws dat blijkt te passen binnen de thema’s die worden behandeld in Digital Warfare. Ducheine noemt dit ook wel het ‘rode Ferrari-effect’: “Wanneer je van plan bent om een rode Ferrari aan te schaffen, of er net eentje hebt gekocht, zie je opeens overal om je heen rode Ferrari’s rijden. Als je ergens op focust, word je er beter van bewust.”

Nuance

De ingebrachte artikelen worden uitgebreid besproken in de context: Waar haakt het in, op welk perspectief dat is behandeld? Wat voor dreiging wordt beschreven, welke actoren spelen een rol, vanuit welk motief? Samen wordt geprobeerd de artikelen te koppelen aan de modellen die besproken zijn in voorgaande colleges. Rebel: “Er is heel veel interesse over de huidige situatie in Oekraïne. We hebben veel discussies over wat er gebeurt en hoe studenten de situatie kunnen begrijpen vanuit verschillende invalshoeken.”

De verschillende achtergronden van de studenten zorgt voor een verrassende blik. Zo kijkt een psychologiestudent vanuit een heel ander perspectief naar zogenaamde soft power (gedragsbeïnvloeding, in tegenstelling tot hard power: militaire macht of financiële middelen) dan iemand van de Defensieacademie, of een rechtenstudent. Ducheine: “De internationale studenten brengen ook nieuwsberichten in andere talen in. Zo bleken twee deelnemers uit Hongarije met hun Hongaarse nieuwsartikelen weer andere perspectieven op de actualiteit te brengen.”

Naast het lezen van wetenschappelijke artikelen en de verzamelde nieuwsberichten wordt gebruik gemaakt van allerlei videomateriaal, zoals video’s over hoe het internet echt werkt, Stuxnet, over hoe onze privacy op het spel staat, het omstreden Amerikaanse geheime surveillanceprogramma en een fragment uit Zondag met Lubach, over deep fakes. Na afloop van alle colleges schrijven de studenten tot slot een paper, waarin zij één zelfgekozen casus uitpluizen vanuit een van de verschillende behandelde perspectieven.

Tussen de colleges door geven de studenten in kleine groepjes presentaties over een digitale aanval. Doordat de studenten allerlei verschillende disciplinaire achtergronden hebben en ook uit verschillende delen van de wereld komen, leren zij niet alleen van de docenten maar ook veel van elkaar. Studenten verbeteren naast vaardigheden op het gebied van schrijven, presenteren en debatteren, vooral hun vermogen te nuanceren: het nieuws te plaatsen in de context en te weten waar het precies over gaat.

Antropologiestudente Bo van Beuningen beaamt: “Ik was me er vooraf wel van bewust dat digitale oorlogsvoering bestaat, maar had geen idee van wat het nou precies inhoudt. Doordat digitale oorlogsvoering zo breed is en met zoveel aspecten en onderwerpen van het leven in contact staat, is een interdisciplinaire visie cruciaal om het te kunnen begrijpen. De terugkoppeling van hele interessante maar moeilijke theorieën naar wat het nou in de werkelijkheid, in onze fysieke wereld, betekent en voor gevolgen heeft, vind ik super interessant. Er worden bruggen gelegd tussen de theoretische academische wereld naar de realiteit en dat maakt het behapbaar.”

Meer informatie
Het idee voor Digital Warfare is tot stand gekomen tijdens de Create a Course Challenge, waarmee het Instituut voor Interdisciplinaire Studies jaarlijks alle UvA-studenten uitdaagt om buiten de gebaande paden te treden en een nieuw vak te bedenken. Studenten krijgen hiermee de kans om hun visie op onderwijs te realiseren en na te denken over hoe onderwijs leuk, uitdagend en betekenisvol kan zijn. Ook in het aankomende studiejaar wordt deze challenge weer georganiseerd door het IIS. Meer informatie over Digital Warfare: The Future of Cyberthreats in the Twenty-first Century is te vinden in de Studiegids.